Leiderschap, menselijkheid en welzijn
Geplaatst op 03-03-2021 met als inspirator Cindy Meervis
Wat hebben deze drie woorden met elkaar gemeen?
Laat ik beginnen met een boude stelling. In veel organisaties vandaag de dag is er een chronisch gebrek aan minstens één van de drie, zo niet alle drie. Dat is een eerste gemeenschappelijkheid. Deze is gebaseerd op mijn observatie. Vele jaren van observatie in functies binnen verschillende organisaties, van overheid en semi-overheid, tot middel-grote onderneming, tot heuse multinational, tot start en scale-up bedrijven. Daarnaast zie ik een verbinding tussen alle drie. Leiderschap staat of valt met menselijkheid en het volledig kunnen waarderen en omarmen van onze menselijkheid bevordert ons algehele welzijn.
Leiderschap. Wat is het?
Wat mij fascineert is dat er veel over leiderschap wordt gepraat en geschreven, maar dat er niet echt één heldere definitie bestaat. Ook is er weinig (wetenschappelijk) onderzoek over wat succesvol leiderschap inhoudt. Wellicht speelt mee dat leiderschap van een persoon nooit los kan gezien worden van de historische, maatschappelijke en organisatorische context waarin een persoon zich bevindt. Waardoor er meerdere perspectieven zijn om leiderschap te definiëren. En leiderschap dus in beginsel onderhevig is aan verandering.
In zijn minimale vorm is leiderschap een set van vaardigheden en gewenste gedragingen, zoals dat in veel leiderschapsmodellen binnen bedrijven wordt “onderwezen”. Van resultaatgerichtheid tot strategisch inzicht tot besluitvaardigheid tot plannen en organiseren tot helder kunnen communiceren. Daarmee wordt leiderschap gedefinieerd tot datgene wat je weet en kan (leren), voornamelijk gedreven door IQ en alle kennis en vaardigheden die je opdoet in je leven.
Leiderschap kan ook breder gezien worden dan vaardigheden en gedragingen. Leiderschap kan ook wat zeggen over “wie je bent” en “waar je voor staat”. Een beweging van IQ naar EQ (Emotionele Intelligentie) en SQ (Sociale Intelligentie), die sinds de jaren 90 van de vorige eeuw is ingezet. Met dank aan onder andere Daniel Goleman. Het besef dat naast kennis en kunde, waarden, (intrinsieke) motivatie en emoties net zo belangrijk zijn. Leiderschap zoals Nelson Mandela dat later ontwikkelde in zijn turbulente leven. Hieronder een stuk van een tekst over Mandela’s leiderschap (uit het Apartheidsmuseum in Johannesburg):
"A leader listens to the wishes of the collective and at the same time has the courage to go ahead of the flock to inspire a reluctant organisation in the direction you want to go".
Het soort leiderschap dat begint bij het tonen van moed. De oorsprong van het woord moed komt van “coeur”, wat letterlijk “hart” betekent. Niet louter wilskracht en discipline, maar een verlangen vanuit je hart. Een verlangen dat je de moed geeft om tegen te stroom in te kunnen gaan, moed om datgene te realiseren wat goed is voor het collectief, en voorbij het eigenbelang. In het geval van Mandela heeft dat verlangen hem uitgenodigd een persoonlijke transformatie te ondergaan, van rebel tot de leider van het land. Hij deed uiteindelijk wat goed was voor de mensheid en liet zien wat er mogelijk is door transformationeel leiderschap.
Van leiderschap naar menselijkheid, hoe maken we organisaties menselijker?
Voor mij bouwt leiderschap op het fundament van ons mens-zijn. Ons vermogen om te handelen vanuit rede en verstand, vanuit ons ego (IQ), maar ook vanuit ons hart (EQ). Niet alleen dingen doen op een slimme, snelle, effectieve en resultaatgerichte manier. Zoals dat in vele organisaties van je wordt verwacht. Jezelf ontwikkelen tot een uitstekend professional, die met verstand van zaken acteert en geloofwaardig is op zijn of haar terrein. Dat vormt een goede basis voor leiderschap, maar is naar mijn mening niet afdoende.
Naast het zijn van een professional is iedereen gewoon “mens”. Een mens die zich persoonlijk ontwikkelt, niet alleen in de breedte maar ook in de diepte. Een mens die niet blind de kwartaaldoelen opvolgt, maar (kritische) vragen stelt of datgene wat we doen werkelijk bijdraagt aan essentiële zaken. En ik kom later in deze blog terug op wat essentieel is in het leven. De goede dingen doen vanuit de gedachte dat er geen “wij-zij” hoeft te zijn, geen winners en verliezers en dat vooruitgang, of beter nog welzijn, echt ten goede kan komen aan iedereen. Geen schaarste denken, maar denken in mogelijkheden. De grenzen van wat mogelijk is, die bedenken we namelijk zelf.
Veel organisaties zijn ingericht naar de principes van de industriële revolutie, zoals voorspelbaarheid, veiligheid, snelheid, schaalbaarheid en herhaalbaarheid. Processen en systemen faciliteren deze “manier van creëren”. Het heeft veel vooruitgang in onze maatschappij gebracht. Er komen ook echter steeds meer “bijwerkingen” van deze eenzijdige principes. Verlies aan bio-diversiteit, verlies aan zingeving, uitputting van natuurlijke bronnen, een overdaad aan keuzes - “meer is niet altijd beter” - en een onwrikbaar geloof dat oneindige groei het hoogste goed is. Om er maar enkele te noemen.
En er komt nog meer groei aan. Groei die mogelijk wordt gemaakt door de vele technologische ontwikkelingen die elkaar in een steeds sneller tempo opvolgen. Bijna niet meer bij te houden met ons lineair denken. Alleen, niet alles wat technologisch kan, is ook (ethisch) wenselijk. Ik geloof dan ook dat de volgende revolutie niet de 5de industriële of technologische revolutie is maar een revolutie – of beter nog transformatie - van onszelf. Een transformatie die ons uitnodigt om een andere kant van onszelf verder te ontwikkelen en daarmee onze organisaties ook anders te “bemensen”, figuurlijk en letterlijk. Niet alleen meer kennis vergaren, maar ook leren leven vanuit een groter bewustzijn, intuitie en innerlijke wijsheid.
Als wijzelf veranderen, veranderen ook de organisaties. En dan verandert hoe we via organisaties de maatschappij vormgeven. Het bewust worden en de verandering start bij onszelf. Als wij rationele, emotionele en sociale intelligentie echt kunnen verbinden, zullen we in organisaties binnen de gestroomlijnde processen ruimte creëren om menselijke waarden te tonen. Waarden zoals dankbaarheid, genegenheid, kwetsbaarheid, vergeving, empathie, compassie, ja zelfs liefde als diep menselijke waarde. Niet te snel antwoorden met veroordeling en beoordeling als iemand fouten maakt, want fouten maken is menselijk. Elkaar echt willen begrijpen door vragen te stellen en zo onderzoeken waarom het is fout gegaan zodat we daarvan kunnen leren. De veel besproken verwezenlijking van een lerende organisatie, waarin we bewegen van “voorspellen en controleren” naar “aanvoelen en inspelen”. Een organisatie waarin mensen niet louter professionals zijn, maar bovenal mens en waarin iedereen met een open mind en een open hart zijn of haar bijdrage kan leveren. En dan niet alleen door erover te praten, maar door het echt te zijn.
Onze ontwikkeling als mens als basis voor welzijn
Wanneer mensen wordt gevraagd, vlak voor hun overlijden, wat het meest waardevolle was in het leven, antwoorden ze zonder enige aarzeling, de relaties met dierbaren. En dus niet alle materiële rijkdom of successen die ze hebben behaald. Onderzoek naar 100 jarigen in de zogenaamde “Blue zones”, regio’s in de wereld waar mensen lang en gezond leven, toont aan dat het niet de welvaart is die mensen gezond ouder doet worden maar een gevoel van welbehagen of welzijn.
Wat is dan welzijn? Vanuit een macro perspectief wordt er nog steeds gestuurd op welvaart en groei. Dus welzijn komt pas in beeld wanneer er sprake is van het ontbreken van welzijn. Door ziekte in welke vorm dan ook, mentaal, fysiek, emotioneel op een individueel niveau en verlies aan diversiteit en massale vervuiling op een collectief niveau. De meeste landen sturen nog steeds op BNP (Bruto Nationaal Product), waarin wordt gemeten hoeveel goederen en diensten er zijn geproduceerd. Er wordt daarbij niet gekeken of dat wat geproduceerd wordt ook echt bijdraagt aan welzijn. Nieuw Zeeland is één van de eerste landen die een beweging maakt van welvaart naar welzijn. Ze hanteren een bredere benadering waarin sociale, culturele, natuurlijke en klimaat doelstellingen ook worden meegenomen. Dit vind ik persoonlijk een hele mooie, maar ook noodzakelijke ontwikkeling.
Daarnaast ben ik er mij van bewust dat ik zelf ook een verantwoordelijkheid draag voor mijn eigen welzijn. En kies ik ervoor bewuster te leven en keuzes te maken die mijn welzijn bevorderen. Door gezonder te leven hoop ik een positieve invloed uit te oefenen op mijn fysieke en mentale welbevinden. Dat uit zich in gezond eten, bewegen en het actief “managen” van stress. Daarnaast geloof ik ook dat mijn ontwikkeling als mens, voorbij mijn eigenbelang, ook een gezonde basis vormt voor mijn emotionele en spirituele welzijn. Dus niet alleen (persoonlijke) successen nastreven, maar actief een bijdrage leveren aan thema’s waar mijn hart sneller van gaat kloppen. Voor mij komt dat samen in de drie woorden waar ik deze blog mee begon: leiderschap, menselijkheid en welzijn. Ik zet me graag in om deze drie te ontwikkelen, bij en voor mezelf én bij en voor anderen.
Met medewerking van
Dit artikel is gebaseerd op een kennissessie, of inspiratie gegeven door Cindy Meervis
Meer achtergrondinformatie kun je vinden via LinkedIn